همانگونه که در مطلب گذشته اشاره شد، طی چند سال گذشته تعداد زیادی آنالایز هیتاچی که تحت لایسنس کمپانی Roche  (برند اول تولید کننده تجهیزات آزمایشگاهی) قرار دارند، در کیفیت و قیمتهای متفاوت بدون مجوز و نظارت وزارت بهداشت یا اساسا از طریق مبادی غیر قانونی ، وارد و عرضه شده اند . در این نوبت ، مروری خلاصه به علل شش گانه این تفاوتها خواهیم داشت .

۱)  تفاوت کیفیت در مواداولیه : همانگونه که مستحضرید آنالایزرهای دست دوم که به تعبیری مواد اولیه پروسه‌های غیراستاندارد Refurbishment  و یا روش استاندارد Remanufacturing میباشند ، در کشورهای مختلف با توجه به نوع و طول زمان استفاده ، در وضعیتهای متفاوتی قراردارند . بدیهی است این ناهمگونی در مواد اولیه ، ناهمگونی در نتایج Refurbishment  را در پی خواهد داشت . به عنوان مثال دستگاهی که  با منشا آمریکا وارد میشود به دلیل ساختار تمرکز گرایی غرب و فرهنگ حد اکثر استفاده از منابع ،  بیش از دستگاههای مشابه دچار استهلاک و فرسودگی گردیده است . کشورهای حوزه اروپای شرقی و آسیا، ارائه دهنده دستگاههایی هستند که اساسا به صورت دست دوم به این کشورها  وارد شده و قبلا در بهترین حالت چندین بار refurbished شده اند. اما دستگاههایی که از منشا اروپای غربی و شمالی و همچنین قاره اقیانوسیه خریداری میشوند به دلیل کارکرد کمتر، به عنوان مواد اولیه مناسب‌تر هستند.

۲)  رویه نو سازی : همانگونه که در شماره پیش اشاره شد ، پروسه refurbishment  در تمام جهان فاقد تعریف استاندارد بوده ولی عرفا ، شامل تعویض تیوب، کلین آپ ، رنگ و حد اکثر یک ژنرال سرویس میباشد.  بدیهی است این روش نمیتواند از مواد اولیه نا همگونی که دارای استهلاک در بخشهای عملکردی  ، موتورها و بردهای الکترونیک هستند ، محصولات یکنواخت و استانداردی بسازد. پر واضح است که در این بحث ، دستگاههای دست دومی  که به جای دستگاههای Refurbished فروخته شده اند ، جایگاهی ندارند .

به همین دلیل وزارت بهداشت ، روش  ارائه شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (Remanufacturing) را  که متضمن عمق و یکنواختی بازتولید است با تائید  کمیته ثبت تجهیزات پزشکی جایگزین روش رفربیشمنت نموده است.

۳)  نیروی انسانی متخصص در باز تولید و خدمات مهندسی  :  بی شک در پروسه بازتولید و ارائه خدمات مهندسی به تجهیزات پیچیده ای مانند آنالایزرهای هیتاچی که شامل چند هزار قطعه هستند ، تخصصهای مختلف  مورد نیاز میباشد . ما با دیوایسی مواجه هستیم که در ساخت آنها از فنون گوناگونی از قبیل الکترونیک، مکانیک، پنوماتیک، روباتیک ، سخت افزار و نرم افزارهای صنعتی ، علوم آزمایشگاهی، بیوشیمی و … استفاده شده است . طبیعتا شرکتی که قصد بازتولید (Remanufacturing )  و ارائه خدمات دارد ( در هر جای دنیا که باشد)،  علاوه بر نیروهای پشتیبانی ، مالی و اداری ،  میبایست  متخصصین رشته های فوق را در مقاطع عالی در اختیار داشته باشد . بدیهی است محصول و خدمات چنین سازمانی، با محصول یا خدمات شرکتی که یک تا پنج نفر سرویس من ، در مقاطع دیپلم فنی تا کارشناس در رشته های الکترونیک یا علوم آزمایشگاهی دارد  تفاوت کیفی فاحشی دارد.  در این میان تکلیف  افراد حقیقی مستعفی یا اخراج شده از شرکتهای مذکور مشخص است چرا که ایشان صرفا حامل مهارت تجربی در یکی از  زمینه های فوق بوده و از منابع اطلاعاتی کامل بهره مند نمی باشند. بنابراین واضح است که منابع و دانش اغلب این افراد که قطعا برای اداره این گونه تجهیزات پیچیده کافی نیست . عدم موفقیت شرکتهای فاقد تیم  تخصصی ، و یا افراد حقیقی تجربی  تک رشته (که به صورت انفرادی کار میکنند) ، قطعا به ناکامی های متعدد و بالطبع به سقوط کیفیت محصول و خدمات و درنهایت به نارضایتی آزمایشگاه  می انجامد.

۴) دانش فنی :   با توجه به شرایط ویژه  کشور عزیزمان ، ضروریست که شرکتهای  Remanufacturer   و ارائه دهنده خدمات مهندسی ، دارای اطلاعات فنی کامل باشند . به همین جهت شرکت مهر ابرار در ابتدای کار با پرداخت حدود هفتاد هزار دلار ، صدها هزار صفحه داکیومنت ها و نقشه های مهندسی  محصولات Roche و  Abbott را از مبادی رسمی و غیررسمی خریداری نمود. تمرکز توجه به تجهیز و بکارگیری تیم های R & D  (که بسیار پر هزینه میباشند)  ، نقش موثری در بروزرسانی این منابع دانش فنی و بومی سازی آن ایفا نمود و تمایز اساسی  بین محصولات و خدمات شرکتهای دانش محور با  دیگر سازمانها (که هرکدام برشی از این منابع را در اختیار دارند) را  به نمایش گذاشت .

۵)  عامل رقابت در  قیمت به جای رقابت در کیفیت :   امروزه بر کسی پوشیده نیست که رقابت در قیمت آن هم در شرایطی که استاندارد و نظارتی حاکم نیست و خریدار به جای بررسی علمی و فنی و مشاوره های لازم، صرفا قیمت را ملاک قرار میدهد ، منجر به ارائه کیفیت های متفاوت می گردد. هر چه قیمت نقش موثرتری در تصمیم گیری خرید داشته باشد ، کیفیت نقش کمتری خواهد داشت .

اگر چه فاجعه  افت کیفیت را میتوان  در ضعف نظارت قانونی وهمچنین اصرار خریداران به کاهش مداوم قیمت نسبت داد اما  نباید از عدم تعهد ارائه دهندگان غافل ماند . چرا که اگر توزیع کنندگان،  درخواست های کاهش قیمت خریداران را بهانه ای برای کاهش کیفیت قرار نمیدادند ، این آنالایزرها ، همچنان حد اکثر محبوبیت  و یکنواختی کیفی را در بازار حفظ مینمودند. پس از سونامی ژاپن ، عرضه دستگاههای ماژولار نو که میبایست جایگزین دستگاههای قبلی آزمایشگاههای اروپا و آمریکا میشد ،دچار وقفه گردید لذا پیک آپ دستگاههایی که میبایست جایگزین میشدند از این مراکز میسر نشد و در نتیجه ، بازار دچار کمبود عرضه شد ، افزایش تقاضا که عمدتا به دلیل برگشت مصرف کنندگان از آنالایزرهای نو ظهور چینی و هندی صورت گرفته، به همراه کاهش عرضه، موجب افزایش قیمت خرید آنالایزرهای بیوشیمی هیتاچی در بازار جهانی گردید. این افزایش قیمت حاصل از عرضه و تقاضا به همراه عواملی مثل افزایش ۶۰ درصدی نرخ ارز، افزایش ۴/۵ درصدی عوارض گمرکی (از ۲۵ به ۲۹/۵)، افزایش هزینه های حمل و نقل (بدلیل افزایش قیمت جهانی سوخت)، و همچنین افزایش هزینه های نیروی انسانی، ثابت و متغیر تولیدی و اثر تورم و .. ضرورت  افزایش قیمت به منظور  حفظ کیفیت را اجتناب ناپذیر نمود. قاعدتا افزایش اعمال شده ( متوسط سالانه ۴ % ) نمیتوانست هزینه های فوق را پوشش دهد . در نتیجه ، عرضه کنندگان ناگزیر از کاهش کیفیت محصول با به کار گیری  منابع ارزان قیمت(که شامل دستگاههای فوق مستهلک، قطعات و مواد مصرفی غیر اورجینال بودند) و کوتاهی در اجرای روش  استاندارد   Remanufacturing  شدند. از سوی دیگر رقابت غیر حرفه ای در فروش ،  و اصرار مداوم مصرف کنندگان بر کاهش قیمت موجب الزام بیشتر توزیع کنندگان به کاهش کیفیت و افزایش نارضایتی گردید . تا جایی که شکایات متعدد مصرف کنندگان منجر به آگاهی اداره کل تهیزات پزشکی از فعالیت شبکه هایی شد که بدور از چارتهای نظارتی آن اداره و آزمایشگاههای مرجع سلامت اقدام به توزیع این قبیل کالاها می نمودند  . این امر باعث صدور دستور  ممنوعیت خرید محصولات برخی از این شرکتها توسط وزارت بهداشت گردید و همچنین باعث ایجاد دردسرهایی در مسیر استاندارد سازی و بروز مشکلات قانونی متعدد برای آزمایشگاههای خریدار می گردد.

۶) عامل ششم به مقتضیات رسانه و هچنین به اقتضای حفظ حقوق و حرمت  شرکتها و سازمانهای مرتبط ، ناگفته باقی میماند .

همانگونه که مشاهده میگردد ، موارد فوق به طور کلی دو ریشه مشترک دارند

الف : ضعف در نظارت  بر مواد اولیه ، ساختار شرکت ، منشا خرید ، تخصص و چرخه عملکرد توسط مراجع ذی صلاح در گذشته .

ب : فشار چانه زنی و رقابت نا درست در کاهش قیمت که طبعا گریزگاهی جز کاهش کیفیت را به همراه نداشته است .